Diệt bọ chét, bọ xít

Cách diệt bọ chét

Bọ chét là tên chung để gọi loài Siphonaptera, không có cánh. Bọ chét sống kí sinh bên ngoài nhờ hút máu của những động vật máu nóng có vú và loài chim. Có tới trên 2.200 loài bọ chét. Trong đó có những loài thường gặp là:

Bọ chét là tên chung để gọi loài Siphonaptera, không có cánh. Bọ chét sống kí sinh bên ngoài nhờ hút máu của những động vật máu nóng có vú và loài chim. Có tới trên 2.200 loài bọ chét. Trong đó có những loài thường gặp là:

Bọ chét mèo: Ctenocephalides felis.
Bọ chét chó : Ctenocephalides canis.
Bọ chét người: Pulex irrtans.
Bọ chét chuột miền Bắc: Nosospsyllus fasciatus.
Bọ chét phương Đông: Xenopsylla cheopis.
Việc hiểu biết về các loài bọ chét là rất quan trọng, giúp chúng ta nắm được sự phân bố của chúng trên thể giới, mật độ, khả năng gây bệnh và truyền bệnh của chúng.

Nhiều người nhầm tưởng là bọ chét chỉ có trên chó mèo, nhưng trên thực tế 3/4 quãng đời của bọ chét là ở những môi trường khác. Chỉ khi tới tuổi trưởng thành, bọ chét mới tìm đến vật chủ để hút máu. Chúng có thể nhảy cao tới hơn 30cm để bám vào vật chủ. Vì vậy nên dù nhà ko nuôi chó mèo đi chăng nữa thì cũng chẳng giải quyết được vấn đề gì nếu như môi trường sống đã từng có bọ chét. Chúng đẻ trứng trên vật chủ, nhưng trứng có thể dễ dàng rơi xuống bất cứ nơi nào mà vật chủ đi ngang qua. Trứng mất khoảng 1-2 tuần để nở.

Ấu trùng bọ chét khi mới nở ra từ trứng sẽ ăn bất cứ thứ gì, từ côn trùng chết tới rau củ quả để duy trì sự sông. Ấu trùng bọ chét thường tránh ánh sáng, và sống ở những nơi tối, bóng râm, khe kẹt, dưới giường, v.v... Trong vòng từ 1-2 tuần chúng sẽ đóng kén, và trong 2 tuần chúng sẽ sẵn sàng thoát kén, nhưng chúng có thể nằm trong kén cho tới khi cảm nhận được có động vật hoặc người đi qua. Lúc đó chúng sẽ rời kén và bám vào vật chủ mới. Sau khi rời kén, chúng có 1 tuần để tìm được máu, nếu ko chúng sẽ chết. Tuy nhiên sau lần hút máu, chúng có thể sống 2 năm ko ăn gì. Trung bình tuổi thọ của bọ chét là 1 năm nhưng chúng có thể sống tới 2-3 năm.

Nhiệm vụ duy nhất của bọ chét trưởng thành là tìm máu và sinh sản. Một con bọ chét cái có thể đẻ 5000+ quả trứng trong một vòng đời. Bọ chét bắt buộc phải hút máu trước khi có thể sinh sản.

Bọ chét là loài ký sinh trùng biến thái hoàn toàn. Vòng đời của bọ chét khoảng 20 đến 35 ngày phụ thuộc vào nhiệt độ và độ ẩm của môi trường. Bọ chét phát triển trong điều kiện nóng ẩm, thích hợp ở nhiệt độ 21-35oC và độ ẩm70- 85%. Gặp điều kiện không thuận lợi, khi nhiệt độ đột ngột hạ thấp thì bọ chét ngừng phát triển và tồn tại kéo dài vài tháng đến một năm. Ở môi trường trong nhà bọ chét sinh sản quanh năm, ngoài trời chỉ phát triển vào những tháng ấm. Ở miền Bắc nước ta thì bọ chét phát triển nhiều vào tháng 2 tháng 3 khi thời tiết chuyển từ mùa đông sang mùa xuân hè. Vòng đời của bọ chét có làm 03 giai đoạn: Giai đoạn ấu trùng, giai đoạn nhộng và giai đoạn trưởng thành.

Bọ chét kí sinh trên da người

           Vòng đời được bắt đầu từ bọ chét cái đẻ trứng. Điểm đặc biệt của bọ chét cái trưởng thành là khi có khả năng sinh sản chúng mới hút máu và chỉ đẻ trứng sau khi đã hút máu. Sau mỗi lần hút máu, mỗi bọ chét cái đẻ từ 2-20 trứng. Suốt cuộc đời một bọ chét cái đẻ khoảng trên 800 trứng. Trứng có thể dính trên da, lông của vật chủ hoặc rơi xuống đất. Vì vậy, thường những vùng đất mà vật chủ ngủ hoặc trú ngụ là môi trường sống đầu tiên của trứng để phát triển thành ấu trùng bọ chét.
Khoảng 2-14 ngày, tuỳ theo điều kiện môi trường, trứng nở thành ấu trùng không có chân. Ấu trùng sống ở đất, phát triển bằng cách thay lông và lột xác 3 lần trong vòng 8 đến 24 ngày. Ấu trùng có thể kéo dài thời gian phát triển trên 6 tháng trong điều kiện không thuận lợi. Ấu trùng bọ chét sống ở các kẽ sàn nhà, ga trải giường, thảm và ở chỗ ngủ của động vật. Chúng không có chân nhưng chuyển động nhờ lông cứng trên cơ thể. Ấu trùng thích chỗ tối, ẩm uớt, ở đó chúng ăn những mảnh chất hữu cơ như phân của bọ chét trưởng thành, phân và những mảnh thức ăn thừa của vật chủ.
             Trước khi chuyển sang giai đoạn nhộng bất hoạt, ấu trùng bọ chét phát triển đầy đủ các bộ phận rồi tự nhả tơ quấn xung quanh mình để tạo thành kén. Giai đoạn nhộng kéo dài từ 5- 7 ngày nhưng có thể tới một năm trong những điều kiện không thuận lợi.
Bọ chét trưởng thành có kích thước nhỏ, dài khoảng 1,5-3,3mm, màu đỏ thẫm hoặc đen, đôi chân sau thay đổi, dài, to mập để nhảy. Bọ chét trưởng thành có thể nhảy cao đến 18 cm và xa đến 33cm. Thân chúng dẹt ở hai bên, lưng có những gai hướng về phía sau làm hoạt động của chúng chỉ tiến về phía trước xuyên vào lông, tóc của vật chủ và giúp chúng không bị tuột ra ngoài. Bọ chét trưởng thành tồn tại ở trong kén cho đến khi gặp vật chủ thích hợp. Tuỳ theo điều kiện của môi trường, bọ chét trưởng thành có thể ở trong kén tới 5 tháng để chờ vật chủ. Trong kén, bọ chét trưởng thành nhận biết được sự có mặt của vật chủ thích hợp bằng cảm nhận hơi nóng, mùi của cơ thể vật chủ, luồng khí, dung động của sàn và môi trường xung quanh. Khi phát hiện được vật chủ thích hợp, bọ chét chui ngay ra khỏi kén và tìm đến vật chủ. Đặc điểm sinh thái này chính là lý do mà người ta thấy bọ chét trưởng thành xuất hiện nhiều khi người ta trở về nhà sau chuyến du lịch hoặc khi dọn đến nhà mới.
Gây bệnh và truyền bệnh:
                  Bọ chét đốt người, để hút máu ngây bệnh sẩn ngứa, ở Việt Nam thường gặp bọ chét chó và bọ chét mèo (Ctenocephalides felis, Ctenocephalides canis). Thương tổn là các sẩn huyết thanh, kích thước 1-2mm, gờ cao hơn mặt da, đỉnh chóp sẩn có mụn nước nhỏ, rất ngứa. Những trường hợp phản ứng mạnh có thể thấy hiện tượng viêm tấy đỏ lan toả xung quanh sẩn. Thương tổn thường gặp ở phần da hở hoặc ở những vùng da tiếp súc trực tiếp với con vật khi người ta ôm, bế chúng như: Vùng cổ, mặt, tay, chân, vùng quanh thắt lưng. Ngoài ra bọ chét có thể là vật chủ trung gian truyền một số bệnh. Bọ chét phương Đông (Xenopsylla cheopis) truyền một số bệnh dịch, bệnh sốt kéo dài từ chuột sang người. Bọ chét mèo và chó truyền bệnh sán dây từ vật chủ này sang vật chủ khác…

Điều trị:
Khống chế được sự phát triển của bọ chét là hết sức phức tạp. Bởi vì vòng đời của bọ chét có nhiều giai đoạn phát triển ngoài vật chủ.
- Trước hết phải cắt nguồn lây. Vật nuôi trong nhà là nguồn lây đầu tiên và là nguồn dự trữ mầm bệnh. Vì vậy, phải xác định con vật nào có bọ chét (chó, mèo…) để loại bỏ hoặc điều trị cho chúng, đồng thời phải vệ sinh nơi ở của chúng bằng cách phun hoặc xịt thuốc trừ sâu, thuốc diệt côn trùng để tiêu diệt trứng, ấu trùng, nhộng và bọ chét trưởng thành.
- Điều trị sẩn ngứa ở người do bọ chét đốt.
+ Chủ yếu điều trị tại chỗ: Bôi kem kháng histamin hoặc kem corticoid hoặc DEP, nếu có viêm tấy, bội nhiễm dùng thuốc sát khuẩn hoặc kem kháng sinh.
+ Trường hợp ngứa nhiều có thể kết hợp dùng kháng histamin toàn thân.
+ Chú ý vệ sinh quần, áo, chăn chiếu và nơi ở.